Harat tezgahı

Sn. M. Ali Diyarbakırlıoğlu’nun “Kaybolan Meslekler ve Ustalar” kitabından aktardığım Haratlık başlıklı yazı ile bağlantılı olarak haratların yani ağaç tornacılarının kullandığı harat tezgahını yani torna tezgahını ayrıca anlatmadan geçmez olmak diye düşündüm. Çünkü bu tezgah bildiğiniz modern elektrik motorlu torna tezgahlarını bırakın, benim ucuna yetişipte gördüğüm kasnaklı tezgahlara bile benzer bir tarafı yok. Üşenmeyip orjinal yazının tamamını okumak isterseniz tıklayınız.

Harat tezgahı, aşağıdaki yazarın kendi eseri olan tabloda göreceğiniz üzere, ustanın ayakları arasına yerleştirdiği, birbirine vida ya da cıvata ile bağlanmayan ahşap parçalardan oluşan bir tezgahtır.

Harat tezgahı olarak adlandırılan bu düzeneğin ortalama 1 metre boyunda 20cm eninde ve 3 cm kalınlığında iki adet zemin tahtası vardır. Bu iki tahtanın üzerinde 25 cm. yüksekliğinde 6 – 7 cm kalınlığında ve yaklaşık 50 cm boyunda iki ahşap parça bulunur. Bu tahtalar zemin tahtasının iki yanında dik vaziyette dururlar.

Gördüğünüz üzere kitapta çok detaylı bilgiler veriliyor. Şimdi arasanız böyle bir tezgahı antikacılarda bulamazsınız.

Tezgahın bir diğer parçası ise kemanesidir. Boyu 1 metrelik bastona benzer. Kıvırk olan tarafı ustanın elinin tuttuğu taraftır. Burada basit bir tetiğe benzer tahta parçası bulunur.

Ben biraz kestirmeden gideyim: Usta kemanenin sicimini, torna çekeceği parçaya dolayarak kemaneyi ileri geri hareket ettirdikçe parçanın dönmesini sağlıyor. Sonrada bildiğiniz normal şekilde bıçakları kullanarak parçayı işliyor. Yani tamamen kol gücü ile çalışan portatif bir tezgah bu. Yanında taşıyabiliyor. Resimden daha iyi anlaşılacaktır. Tabloda harat tezgahında muhtemelen zerdali ağacından zurna yapan bir harat görüyorsunuz.

Sn. Diyarbakırlıoğlu, elleriniz dert görmesin, teşekkür ederiz !